Te ajwalil Rutilio Escandón Cadenas la yak’ ta na’el sk’anjel yo’tan ta swenta te oalil “Rosario Castellanos” ta stojol te Dr. Roberto Gómez Alfaro

Tuxtla Gutiérrez, Chiapas, ta yajtalil 15 yu’un te agosto, ya’wilal 2023. Ta jun tsobajel te chajpanbil yu’un te diputada Sonia Catalina Alvarez, sok nix te ajwalil ta jlumaltik #RutilioEscandónCadenas la yak’ ta na’el sk’oplal te oalil “Rosario Castellanos” ta stojol te Dr. #RobertoAntonioGómezAlfaro, “ Jxpoxtaywanej yu’un te me’baetik”, te ja’ yak’ojibal ta na’el te ya’tel ta stojol jlumaltik, te slekil yo’tan , sok te a’tel yu’un ta swenta te slekubtesel te kuxlejal ta stojol te mach’atik ay swokolik.

• 

• 

• 

• 

• 

Te ba ay chajpanbil tsoblej, te jpas mantal yu’un jlumaltik chiapaneco ja’ junbil k’ot sok te muk’ul magistrado ta swenta te Poder Judicial del Estado de Chiapas, Guillermo Ramos Pérez; xnich’an te jts’ibojom comiteca, #GabrielGuerraCastellanos; representantes yu’un te fuerzas armadas, rectores yu’un Universidades, ja nix jich te ba ay gabinete legal y ampliado, ja te mach’atik ik’bilik ta yilel te yak’el oalil te ja’ nix jich la yich’ ak’el ta na’el te a’telil ta stojol te poeta ta Comitán.

Te doctor Roberto Antonio Gómez Alfaro, la yich’ ak’el te #MedallaRosarioCastellanos swenta sna’ojibal ya’tel sok te slumal, te slekil yo’tal ta xpoxtayel te alnich’an, jtul winik te la yak’ ta ilel te lekil o’tanil sok te na’bil sba ta swenta desarrollo yu’un te ciencia ja nix jich te a’tel la spas ta stjol te jlumaltik, sok alnich’an, a’telil te banti yich’o na’bel sba “Jpoxtaywanej yu’un me’baetik”, título akbet yu’un te lum, te ja spatjibal yo’tan yu’un te a’tel la pas ta stojol te slumal.

Ta sk’op yayej, te diputada yu’un MORENA Petrona de la Cruz Cruz, talem ta slumal Zinacantán, Chiapas, la yak’ ta na’el te biografía yu’un te jtsibojom comiteca Rosario Castellanos, te jich la yal: “kak’oj ta na’el ta ba ay a’teliletik yu’un te smelelil xkuxlejal te bats’il winik ants, sjol sk’oplal te novelas, te bitik sts’ibuyey sok te tikunbil junetik”.

“Ta swenta Cuadragésimo Noveno Aniversario Luctuoso yu’un Rosario Castellanos, ja’ jun jts’ibajom ta slumal Mexico te ich’bil ta muk, te mach’a ya yak ya ta na’el te sk’op ya’yel ta slumal bats’il winik ants, jolol yu’un te yak’el ta ich’el ta muk’ te antsetik sok jolol yu’un te yak’beyel yip te lekil kuxlejal, la jtsobajtik li ta ba ay recinto legislativo ta yich’el ta muk’ sok te yak’el te muk’ul majtanal yu’un te Congreso ta jlumaltik”.

Rosario Castellanos ayinem ta slumal México ta sk’alelal 25 yu’un mayo ta ya’wilal 1925, ja uk me to, bayel ja’wil kuxin ta slumal Chiapas. Tsail tal ta kuxinel ta ba ay slumal Comitán de Domínguez ja to ta k’alal muk’ub.

Yajwal bayel tsibubil junetik, te a’telil yu’un te Rosario Castellanos ay bayel ta chajp nichimal k’op te akbil ta na’el yu’un; ja yu’un ma jauk nax la ya’telin sts’ibuyel te nichimal k’op, ja nix jich a’tej ta swenta novela, teatro sok la ya’telin te epístola, la yak jilel snaojibal ta tikunbil jun ta stojol te Ricardo.

Ja nix jich la yak’ ta na’el stojol te ay bayel a’telil la yijkitay ta Chiapas te kuxul ta yo’tanil te slumal. Te diputada De la Cruz Cruz, la yak xan ta na’el te a’telil yu’un te yich’el ta muk’ te antsetik pasbil yu’un te jts’ibojom comiteca, te ja’nix la ya’telin ja to te k’alal laj ta slumal Tel Aviv ta sk’alelal 7 yu’un agosto ta ya’wilal 1974.

Ja yu’un, ta swenta snaojibal te ya’tel, ta sk’alelal 5 yu’un te noviembre ya’wilal 2004, ta sjunil chajpanbil jun yu’un decreto 263, te Congreso yu’un te Estado ta Chiapas la yak’ ta na’el te chajpanbil #MedallaRosarioCastellanos te snaojibal sok te yich’el ta muk te ya’tel ta spisil ja’wil.

Jich te diputada Maria Roselia Jiménez Pérez la yal ta sk’op te yak’el ta na’el stojol te a’telil te swenta te mach’a ay ta pasel snaojibal: te yak’el ta na’el ya’tel te Doctor Roberto Antonio Gómez Alfaro na’bil ta lek te ja “poxtaywanej yu’un mebaetik”, snaojibal te ak’bil yu’un te slumal, ich’el ta muk yu’un te slekil yo’tan ta stojol te slumal yu’un te a’tej ta stojol te mach’atik ay swokolik sok te me’baetik, te mach’a ma na’bil sbaikte banti ay bayel a’telil swenta slekubtesel te kuxlejal, ich’el ta muk sok skoltayel.

Sok jich la yal ta sk’op, ta spisil yo’tan, ta spsil sp’ijil sok snopjibal yu’un ja jun jpoxtaywanej te la yak sjol yo’tan ta skoltayel te slumal ta swenta te bitik ya xtu’un yu’un ta swenta xkuxlejal yu’un chamel, ja nix jich yak’el te yip yo’tanik te machatik ya sk’anik koltayel.

Te Doctor Roberto Antonio Gómez Alfaro ja la ya’telin slekubtesel te snail poxiletik, sok la yak’ ta ich’el ta much te ants wink te ay swokolik sok te ya xtun yu’uni te poxtayel ta ba ay jujuntik ch’in lum te mayuk ich’bilik ta muk’ sok jich ya xlekub a te xkuxlejalik te slumal.

Ta ba ay Hospital María Ignacia Gandulfo, ja sbabial ya’tel, ta spatilal ja te Sanatorio privado “Fraternidad”, ja te la skoltay spisil te mach’atik ay swokolik sok te banti la yak’ ta ilel te slekil yo’tan ta stojol te slumal te ma tsabiluk te mach’atik la skotay sok te swokolik sok te mach’atik ma’yuk stak’inik.

K’alal la yich’ ak’el k’opojok te, “jpoxil yu’un mebaetik”, ta spasel snaojibal te Dr #RobertoAntonioGómezAlfaro la yal wokol ta stojol te j-atel jtuneletik te pasbet sna’ojibal te ya’tel. ja nix jich la yal te a’tel te la pastiklan ma la spas ta stuek ja nix wokol a yal te sjo’tak ta a’tel, ja yu’un la yak’bey spatjibal yo’tan te sjotak, sok ta spisil te mach’atik koltaywanik ta spasel te a’tel sok slekil yo’tanik.

Ja nix jich, la yak’ ta na’el te kuxlejal ma najtuk, te k’alal a’tej ta ba ay snail poxtayel María Ignacia Gandulfo, k’ax ta director yu’un te Cruz Roja sok la spas proyecto yu’un sk’anel koltayel ta spasel te sanatorio “Fraternidad” la yich pasel yu’un ta swenta skoltayel te mach’atik ya xtuun yu’unik sok te mach’atik ay swokolik yu’un te tak’in yu’un jich ya yich koltayel.

Ja te snail poxtayel sanatorio ak’bil ta na’el -xi te mach’a la yich’ pasel snaojibal- te ja jun snail poxtayel te x-atej ta stukel. Te ja chiknaj ta yuilal diciembre ta 1989 ja to ta 2022, k’axel ta 25 mil cirugías sok ay wan 20% te jcameletik te ma’yuk la yich’ik k’anel stojol yu’un .Ja jich te yak ta ak’el te koltayel ta stojol te mach’atik ay swokolik ta jlumaltik.

Ta slajibal k’op, la yak’bey spatjibal yo’tan te yuts’yalal, te machuk te koltayel ta jtojol -xi ya yal- ma’yuk niwal ju’ ta pasel te a’telil. Ja yu’un, la yak’bey sna’ojibal te yinam Gloria sok te xnich’nab Roberto Luis, Omar, Gloria, Ricardo sok Rocío, ja nix jich te yalib, sini’al sok smamtak.

Te Congreso yu’un te Jlumaltik la yakbey ta sk’ab te oalil sbiil “Rosario Castellanos”, muk’ul majtanil swenta na’ojibalil te ya yak’ te Poder Legislativo ta stojol te mach’atik la spas bayel lek ya’telik sok te mach’atik tsabilik sok te snopojibal yu’unik jich bin ut’il:
Rubén Bonifaz Nuño; Eliseo Mellanes Castellanos; Carlos Monsiváis Aceves; Enoch Cancino Casahonda: Fernán Pavía Farrera; Elena Poniatowska Amor; Beatriz Paredes Rangel; Kyra Núñez de León; Óscar Oliva Ruíz; Ángeles Mastretta Guzmán; Guadalupe Loaeza Tovar; Enrique Krauze Kleinbort; Cristina Pacheco; Petrona de la Cruz Cruz sok Silvia Guadalupe Ramos Hernández.